Enerji konusunda önemli istatistiklerden biri her yıl British Petroleum (BP) tarafından Statistical Review of World Energy başlığıyla yayımlanıyor. Özellikle ülkeler ve kaynaklar bazında detaylı bilgiler verilen bu çalışmadan hareketle ilginç bazı iktisadi değerlendirmelere ulaşmak mümkün. Bu kapsamda dünya enerji tüketiminin 2013 yılı sonu itibarıyla 12.730,4 mtpe (milyon ton petrol eşdeğeri) olduğu görülüyor. Birincil enerji tüketiminde dünyanın en büyük iki ekonomisi olan Çin ve ABD’nin tüketimleri ise sırasıyla 2.852,4 mtpe ve 2.265,8 mtpe olarak hesaplanıyor. Bu verilerle Çin’in dünya enerji tüketiminin yüzde 22,4’ünü ve ABD’nin de yüzde 17,8’ini tek başlarına gerçekleştirdikleri dikkat çekiyor. ABD’nin daha az enerji tüketerek daha fazla iktisadi değer yaratması hem sektörel tercihlere hem de verimlilik çabalarına bağlanabilir.
Enerji tüketimi açısından öne çıkan ülkeleri birkaç farklı grupta toplamak mümkün. İlk grupta tahmin edilebileceği gibi gelişmiş ülkeler (ABD, Japonya, Kanada, Almanya, G.Kore, Fransa, İngiltere, İtalya ve İspanya) bulunuyor. Bir diğer önemli ülke grubu ise gelişmekte olan ülkelerdir (Çin, Rusya, Hindistan, Brezilya, Meksika, Endonezya ve Türkiye). Ayrıca enerji kaynakları açısından şanslı olan bazı ülkeler de (İran ve S. Arabistan) sıralamaya dâhil olabilir. Türkiye söz konusu edilen birincil enerji tüketimi bakımından dünyada 18. sırayı işgal ediyor. Esasen dünya ekonomilerine GSYİH açısından bakıldığında da Türkiye’nin 16. sırada olduğu görülüyor. Enerji tüketimi açısından iki basamak daha geride olmamızın nedeni enerji kaynakları zengin olan iki ülkenin (İran ve S.Arabistan) gerisinde kalmamızdır.
Sıralamada üst sıralarda yer alan ülkeler iki farklı dinamik ile öne çıkıyor. Gelişmiş ülkelerde kişi başına tüketimin yüksek olduğu; gelişmekte olan ülkelerde ise demografik değişkenlerin öne çıktığı görülüyor. Türkiye’nin enerji tüketimi açısından önünde yer alan gelişmekte olan ülkelerden demografik açıdan üstünlüğe sahip olmadığı biliniyor. Bu çerçevede büyüme ve enerji tüketimi açısından gelişmiş ülkelere benzer dinamiklere sahip olduğumuz ve gelecekte de sahip olacağımız iddia edilebilir.
YENİLENEBİLİR ENERJİ ALTERNATİF OLMALI
Enerji tüketiminin karşılandığı kaynaklara bakıldığında ise çok farklı bir görünümle karşılaşılıyor. Örnek vermek gerekirse Çin ve Hindistan enerji konusunda kömüre bel bağlarken; ABD ve birçok ülke açısından hidrokarbon kaynaklar (petrol ve doğalgaz) öne çıkıyor. Nükleer enerji konusunda ise Fransa bir istisnayı oluşturmakta; enerji tüketiminde nükleer enerji birincil kaynak olarak kullanılıyor. Avrupa’dan bir diğer ilginç detay ise nükleer enerjiden vazgeçtiği düşünülen Almanya’nın dünyada nükleer enerji sıralamasında yedinci olmasıdır. Tabii hemen vurgulamamız gerekir ki, Almanya yenilenebilir enerjiden nükleer enerjiye göre daha fazla yararlanıyor ve dünyada ABD ve Çin’in arkasından üçüncü sırada yer alıyor.
Ülkemizin başvurduğu kaynaklar açısından da doğalgaz ve petrolün öne çıktığı görülüyor. Ancak potansiyel kaynaklar itibarıyla bakıldığında kömür, hidroelektrik ve yenilenebilir enerji kaynakları konusunda geriye düştüğümüz söylenebilir. Hidroelektrik enerji açısından Japonya’nın gerisinde olmamız; yenilenebilir enerji açısından da Almanya, Brezilya, İngiltere, İtalya ve İspanya’nın Türkiye’nin çok önünde yer alması düşündürücüdür. Örnek vermek gerekirse, İspanya enerji tüketiminin 16,8 mtpe miktarındaki kısmını yenilenebilir enerjiden elde ederek ülkemizin petrol tüketiminin yarısına denk gelen bir sonuca ulaşıyor. Bu bağlamda, enerji konusunda yapısal sorunlarımızı tartışırken çok sık vurgulanan petrol-doğalgaz bağımlılığımızın ve nükleer enerjiyi çözüm gören bakış açımızın dışına çıkarak kömür, hidroelektrik ve yenilenebilir enerjide dünyanın sergilediği ilerlemeleri irdelememiz yerinde olacaktır.
Analiz
Doç. Dr. Ertuğrul Kızılkaya
İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi
kizilkaya@turcomoney.com
